Bij diepe meditatie is de geest volkomen wakker. Naast de niet-zintuiglijke waarneming van de werkelijkheid worden ook de geluiden, beelden, geuren en andere indrukken vanuit de omgeving opgenomen, maar de zintuiglijke beelden worden niet vastgehouden om geanalyseerd of geïnterpreteerd te worden.

Het wordt ze niet toegestaan om de aandacht af te leiden. Zo'n bewustzijnstoestand lijkt veel op de geestestoestand van een krijgsman, die in uiterste waakzaamheid alles wat er om hem heen gebeurt opmerkt, zonder daardoor ook maar één ogenblik afgeleid te worden.

De zenmeester Yasutani Roshi gebruikt dit beeld in zijn beschrijving van shikan-taza, het beoefenen van de zenmeditatie:

Shikan -taza is een toestand van verhoogd en geconcentreerd bewustzijn, zonder gespannen of gehaast, maar zeker zonder laks te zijn. Het is de geestestoestand van iemand die de dood voor ogen heeft.

Laten we ons voorstellen, dat je in een zwaardduel gewikkeld bent, zoals die in het oude Japan plaatsvonden. Je staat tegenover je tegenstander, ononderbroken waakzaam, op alles voorbereid. Als je waakzaamheid één ogenblik zou verslappen, zou je neergeslagen worden. Een menigte verzamelt zich om je heen om het gevecht te zien. Je bent niet blind, dus zie je ze vanuit je ooghoeken, en je bent niet doof, dus hoor je ze. Maar geen enkel ogenblik wordt je geest door die zintuiglijke indrukken echt in beslag genomen.