1. [Theosofie is] de grondslag en basis van alle wereldreligies en filosofieën, door enkele uitverkorenen onderwezen en in praktijk gebracht sinds de mens een denkend wezen werd.

2. De WIJSHEIDSRELIGIE was altijd één, en daar zij het laatste woord vormt van kennis die voor de mens mogelijk is, werd ze zorgvuldig bewaard. Ze is vele eeuwen ouder dan de Alexandrijnse theosofen, bereikte die van deze tijd en zal iedere andere religie en filosofie overleven.

3. Bewijzen van haar verbreiding, authentieke verslagen van haar geschiedenis, een volledige reeks documenten die haar karakter en aanwezigheid in ieder land aantonen, samen met de leringen van al haar grote adepten, bestaan tot op deze dag in de geheime onderaardse gewelven met bibliotheken die toebehoren aan de Occulte Broederschap.

4. De leden van verscheidene esoterische scholen [… ] beweren alle heilige en filosofieboeken in handschrift en in druk te bezitten: in feite alle boeken die sinds de schrijfkunst begon ooit zijn beschreven, in welke taal of met welke lettertekens ook, van de ideografische hiërogliefen tot aan het alfabet van Cadmus en het Devanagari.

5. Het werk dat nu aan het oordeel van het publiek wordt onderworpen, is de vrucht van een vrij goede bekendheid met Oosterse Adepten en van de bestudering van hun wetenschap.

6. De schrijfster [HPB] houdt ook van hen [de Ouden] en gelooft daarom in de Ouden en in de tegenwoordige erfgenamen van hun wijsheid. En omdat zij in beiden gelooft, geeft zij nu aan alle die het willen aannemen door wat zij zelf heeft ontvangen en geleerd.⁶

7. Waar ik in geloof is: (1) de ononderbroken mondelinge leringen die door levende goddelijke mensen tijdens de kindsheid van de mensheid aan de uitverkorenen onder de mensen werden geopenbaard; (2) dat deze ons ongewijzigd hebben bereikt; en (3) dat de MEESTERS grondig bedreven zijn in de wetenschap die op deze ononderbroken lering is gebaseerd.⁷

8. De GEHEIME LEER is geen verhandeling of een reeks vage theorieën, maar bevat alles wat in deze eeuw aan de wereld kan worden bekendgemaakt.⁸

9. Geen Meester van Wijsheid van het Oosten zal zelf verschijnen of iemand naar Europa of Amerika zenden [… ] tot het jaar 1975.⁹

Maar er is nog iets: H.P. Blavatsky was een verbazingwekkende schrijfster van tijdschrift- en krantenartikelen in het Frans en het Engels, naast haar eigen moedertaal het Russisch. Ze schreef niet alleen over spiritualiteit en mystiek, over occultisme en occulte kunsten, maar ook over magie en vrijmetselarij, over yoga en yogi’s, over de uitstervende stammen van de Todas en de Mulakrambhas, en moderne bewegingen als de Arya en Brahmo Samaj, over Indiase metafysica en Europese hiërofanten, over dromen en feiten, fysieke en psychische verschijnselen, over joden en ongelovigen, heidenen en christenen.

Lees van haar A modern Panarion en The Caves and Jungles of Hindustan; blader de talrijke jaargangen van The Theosophist, Lucifer en The Path eens door, en een aantal andere tijdschriften, en merk de verscheidenheid aan behandelde onderwerpen op en de meesterlijke uitdieping ervan.

Maar hoe zit het met deze negen verklaringen? Hoe kan een intelligente 20^e eeuwse [en 21^e eeuwse] persoon die aanvaarden? Een systeem “dat zo oud is als de denkende mens”; dat “het laatste woord van kennis die voor de mens mogelijk is” vormt en dat “ons onveranderd bereikte”; en dit alles dan via een Russische vrouw? “Onmogelijk,” schreeuwt de moderne mens luidkeels. Hoe egoïstisch en bespottelijk dat een boek uit twee delen “alles bevat wat er in deze eeuw aan de wereld kan worden gegeven” en wat een manier om de profeet uit te hangen: “Geen Meester van Wijsheid van het Oosten zal zelf verschijnen of iemand naar Europa of Amerika zenden […] tot het jaar 1975!”

En niettemin spreekt ze over “bewijzen”, “authentieke verslagen”, “een volledige reeks van documenten” en het bestaan van “de leringen van al haar grote adepten”. Moeten we niet zoeken naar dit alles? Moeten we de bewijzen, de verslagen en de documenten niet opeisen die “tot op de dag van vandaag bestaan in de geheime onderaardse gewelven van bibliotheken die tot de occulte broederschap behoren?” H.P. Blavatsky zou er zelf op staan dat we het idee afwijzen dat haar leringen het karakter hebben van een openbaring. Ze zegt: “Deze waarheden worden volstrekt niet als een openbaring naar voren gebracht; evenmin eist de auteur de plaats op van onthuller van mystieke kennis die nu voor het eerst in de wereldgeschiedenis openbaar wordt gemaakt.”¹⁰ In De Sleutel tot de Theosofie wordt verder gezegd:

“Moeten we de Theosofie zien als een soort openbaring? Volstrekt niet - zelfs niet in de zin van een nieuwe en rechtstreekse onthulling door hogere, bovennatuurlijke of althans bovenmenselijke wezens; maar alleen in de zin van een ‘ontsluiering’van oude, zeer oude waarheden voor mensen die daar tot nu toe niets van wisten en zelfs onbekend waren met het feit dat zo’n archaïsche kennis bestond en bewaard is gebleven”.¹¹

En De Geheime Leer zegt zelf:

“Het is vóór alles belangrijk voor ogen te houden dat geen enkel theosofisch boek ook maar de minste extra waarde ontleent aan zogenaamd gezag.”¹⁴

We bevinden ons hier in een ietwat ongewone positie: er worden ons bewijzen aangeboden, we worden dringend verzocht deze te testen en te beoordelen, te onderzoeken en te verifiëren; niet te geloven in welke openbaringen dan ook maar de leringen op hun eigen waarde te toetsen, te onderzoeken en te controleren. Als dat geen wetenschappelijke houding is, wat dan wel?

Gelovigen en sceptici worden blindgelovigen en onredelijke sceptici wanneer ze aan fanatisme ten prooi vallen. Het is onze opdracht om te studeren, te toetsen, te beoordelen; om gestaag maar eerlijk te onderzoeken; om niets te geloven tenzij het bewijs is gevonden, maar ook om niets te verwerpen zodra dat bewijs is verkregen. En dan niet verkregen via verschijnselen maar door filosofie; niet beïnvloed door de persoonlijkheid maar door aan principes vast te houden; niet door blind geloof maar door de verlicht rede; niet door argumentatie maar door meditatie; niet door dwaze goedgelovigheid maar door intelligente samenwerking; en niet door van de leraar naar de leringen te gaan, maar door het onderzoeken van de samenhang, de logica, de intrinsieke waarheid, de redelijkheid en de volledigheid van de leringen zelf. Werp het licht van alle beschikbare kennis op de leringen; en werp het licht van deze leringen op alle beschikbare kennis; beoordeel de leringen van H.P. Blavatsky aan de hand van wederzijdse vergelijking en heldere kritiek.

Waarheid is heilig en kan daardoor best een ontheiligende en heftige aanval weerstaan. H.P. Blavatsky nodigt tot zo’n grondig onderzoek uit. Blindgelovigen bewijzen haar een slechte dienst als ze door hun voorbeeld of voorschriften de houding van kritisch ondervragen ontmoedigen. Aan ons de opdracht om deze getuige van de Occulte Wereld van Oude Adepten te toetsen en aan een kruisverhoor te onderwerpen; aan ons de taak om te trachten haar bewijsmateriaal te ontkrachten en anderen aan te moedigen hetzelfde te doen. Als zulke verklaringen als de negen die hierboven zijn aangehaald onbewijsbaar zijn, dan moeten we als oprechte mannen en vrouwen deze boodschapper afwijzen en haar leugens en oplichterij prijsgeven aan een verterend vuur. Want als deze leringen onbewijsbaar zijn, dan zijn volgens haar eigen getuigenis, haar eigen maatstaf en in overeenstemming met haar eigen uitspraken, zij en haar ‘synthese van wetenschap, religie en filosofie’ erger dan kletspraat. Zoals zij zelf schreef:

“Maar dit is de persoonlijke opvatting van de schrijfster; en men kan niet verwachten dat haar orthodoxie meer gewicht in de schaal legt dan enig andere ‘doxie’, in de ogen van hen voor wie elke nieuwe theorie heterodox is totdat het tegendeel is bewezen.”¹⁵

Kennis en niet geloof is wat H.P. Blavatsky aanbood. Als op de dag van vandaag de wereld van kennis haar leringen niet meer uitgebreid onderzoekt, is dat omdat haar vele volgelingen burgers zijn van de wereld van geloof. Helaas, zelfs een groot aantal van degenen die de hoofdlijnen van haar gedachtestelsel onderschrijven, spreidt een flagrante onwetendheid ervan ten toon.

Maken deze leringen - terwijl ze een dergelijk wonder ten uitvoer brengen - door hun ingeboren en inherente aard duidelijk kenbaar dat zij ontsnapt zijn aan de tekortkomingen en de daaruit voortvloeiende degeneratie van het ahankara en egotisme van hun leraar dat zich in de leringen belichaamt? Richter, de Duitse geleerde, schreef ooit: “Ik heb gehoord dat sommige filosofen in hun zoektocht naar de Waarheid teneinde haar eer te bewijzen, hun eigen beeltenis in het water zagen en die in plaats daarvan bewonderden.” Heeft mevrouw Blavatsky dit gedaan? Dit zijn de testmiddelen. Via dergelijke wegen moeten de bewijzen gezocht worden. De methode van zo’n testmiddel wordt ons door mevrouw Blavatsky getoond. In Lucifer, Vol. I, p. 431, zegt ze:

“Theosofie is goddelijke kennis, en kennis is waarheid: elk waar feit en elk oprecht woord zijn derhalve een essentieel onderdeel van de Theosofie. Iemand die bedreven is in goddelijke alchemie, of zelfs bij benadering gezegend is met de gave van het inzicht in waarheid, zal haar vinden en haar zowel uit een dwaling als uit een juiste bewering halen. Hoe klein het deeltje goud verloren in een ton met afval ook is, toch blijft het edelmetaal en dus de moeite waard om op te diepen zelfs ten koste van wat extra moeite. Zoals gezegd is het dikwijls even nuttig om te weten wat iets niet is, als om te weten wat het is.”¹⁶

Is zij “de grootste bedriegster van de 19^e eeuw”? Is zij de Boodschapper van de Oude Broederschap voor een eeuw die aanbrak in 1875? Het antwoord op deze vragen moet niet worden gezocht in de gebeurtenissen van haar leven, in de kritieken van haar tegenstanders of de lofprijzingen van haar volgelingen, noch in de meningen van de goedgunstige of vijandige recensenten van haar boeken, maar in haar leringen zelf. Als naar het antwoord gezocht dient te worden, luister dan naar deze woorden:

“Voor hen die mentaal lui of afgestompt zijn, moet de Theosofie een raadsel blijven; want zowel in de mentale als in de geestelijke wereld moet iedereen door eigen inspanning vooruitkomen. De schrijfster kan niet voor de lezer denken en die zou ook niet beter af zijn als een dergelijk plaatsvervangend denken mogelijk was.”¹⁷

B.P. Wadia.